اکنون مقوله طلاق، مساله ای مهم و قابل تامل برای جوامع بشری به شمار می رود و در ایران به عنوان یک آسیب اجتماعی تاثیرگذار خودنمایی می کند.
«هادی معتمدی» عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و «مهدی سلطانی» عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی تربیت معلم در گفت و گوی تفصیلی با ایرنا، پدیده طلاق را از مهم ترین آسیب های اجتماعی ارزیابی کردند و تقویت نهاد خانواده و فرهنگ سازی را از جمله عوامل کاهش دهنده این معضل دانستند.
آسیب های اجتماعی از گذشته تاکنون در جامعه بشری مورد توجه اندیشمندان بوده است و همزمان با انقلاب صنعتی و گسترش دامنه نیازمندی ها، محرومیت های ناشی از برآورده نشدن خواسته ها و نیازها باعث پدید آمدن فساد، عصیان، تبهکاری، سرگردانی، طلاق، سرقت و … شده است.
اکنون مقوله طلاق، مساله ای مهم و قابل تامل برای جوامع بشری به شمار می رود و در ایران به عنوان یک آسیب اجتماعی تاثیرگذار خودنمایی می کند. برپایه آخرین آمار به دست آمده، پدیده طلاق در جامعه روند رو به رشدی دارد و این امر به دلیل شرایط خاص اجتماعی شکل گرفته که در صورت برطرف نکردن آن، خطر آسیب جدی به نهاد خانواده یعنی اساسی ترین نظام های اجتماعی وجود دارد.
اهمیت این موضوع و تاثیر آن در عرصه های گوناگون کشور سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «هادی معتمدی» عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و «مهدی سلطانی» عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی تربیت معلم به گفت و گو بپردازد.
انواع طلاق در جامعه کدام هستند و چه عواملی باعث ایجاد طلاق می شوند؟
*معتمدی: در متن ها به بسیاری از انواع طلاق ها اشاره شده است. یک نمونه از طلاق، طلاق رسمی و کلاسیکی به شمار می رود که به آن طلاق قانونی می گویند و برپایه آن زن و مرد عقد خود را در حضور شاهد باطل می کنند، این نوع طلاق به دلیل مسائلی مانند اعتیاد، بیکاری، مسایل جنسی و … در جامعه رخ می دهد.
یک نمونه دیگر طلاق اقتصادی است که زن و مرد با هم زندگی می کنند اما در زمینه مالی و اقتصادی از یکدیگر جدا هستند و نمونه دیگر این پدیده طلاق عاطفی محسوب می شود و مرد و زن با هم زندگی می کنند و به دلیل نداشتن زمینه های فکری و احساسی مشترک و اینکه بعد از مدتی فهمیده اند که در مسیری اشتباه گام گذاشته اند، هیچ گونه ارتباط عاطفی و احساسی با یکدیگر ندارند اما به دلیل حضور فرزند و خانه مشترک و … از هم جدا نمی شوند. همچنین می توان از طلاق اعتقادی، سیاسی و … نیز نام برد.
*سلطانی: طلاق در مبحث های فقهی و حقوقی، معنا و مفهوم خاصی دارد، برای نمونه از طلاق رجعی و … نام برده شده است. در حال حاضر این پدیده در جامعه هنگامی به وجود می آید که دو فرد پس از یک زندگی مشترک به دادگاه خانواده مراجعه می کنند یا اینکه به صورت توافقی یا با نارضایتی و با رای دادگاه از یکدیگر جدا می شوند.
باید به این نکته نیز اشاره کرد که در اسلام ازدواج یک امر خوب به شمار می رود و به این امر توصیه شده است و در ارتباط با طلاق، پیامبر اسلام(ص) می فرمایند که بدترین امر در نزد خداوند طلاق است. هر چند در سده های گذشته طلاق در ایران کمتر رخ می داد اما اکنون این پدیده روبه گسترش است و دلیل این امر نیز این نکته محسوب می شود، در گذشته این باور وجود داشت که در هر صورت و با هر شرایطی باید زندگی کرد و به طلاق نپرداخت اما اینک به دلیل تغییرهایی که مدرنیته شدن در جامعه به وجود آورده مقوله طلاق روبه افزایش است. هر چند نظریه پردازان اجتماعی عوامل مختلفی از جمله فقر اقتصادی، بیکاری گسترده و … را باعث به وجود آمدن طلاق در جامعه می دانند.
خانواده ها پس از طلاق چه آسیب هایی می بینند؟
*معتمدی: در هر جامعه ای با طلاق به گونه ای متفاوت برخورد می شود، در ایران مبحث هایی همچون مهریه، داشتن اموال مشترک، بودن حق طلاق در دست مرد، طلاق های عاطفی متعدد، نبود امنیت مالی، اقتصادی و اجتماعی برای زنان مطلقه، نگاه جامعه به زن و مرد مطلقه، سبب شد تا در تمام زمینه های گوناگون افراد مطلقه دچار آسیب های اجتماعی، روحی، روانی و خانوادگی شوند اما یکی از مهم ترین آسیب هایی که در مسیر طلاق برای افراد به وجود می آید، موضوع آسیب فرزندان است. فرزندانی که در بسیاری از مواقع بر اثر نا آگاهی و کشمکش های پدر و مادر آسیب های جدی می بینند و ممکن است از آنها سوء استفاده شود.
در ایران بیشترین آسیب ها از طلاق متوجه فرزندان سپس زن ها و در مرحله آخر مردها می شود. به همین سبب توصیه شده است، در هنگام ازدواج، انتخاب ها درست باشد و در صورتی که به طرف طلاق کشیده شوند، از مشاوره استفاده کنند تا کمترین آسیب به کانون خانواده و افراد وارد شود.
با گسترش پدیده طلاق در سال های گذشته جامعه ایران با یک بحران در حوزه اجتماعی روبرو شده است، باید به این امر توجه داشت، خانواده آخرین سنگر خواهد بود که از فرد در برابر جامعه حمایت می کند که اگر این نهاد سنتی از هم گسسته شود، فرد در جامعه به مشکل بی پناهی بر می خورد و نهاد حمایت گری را برای خود تصور نمی کند، زیرا اکنون نهادهای حمایت گر کمتری در جامعه وجود دارد، بنابراین باید جایگاه نهاد خانواده را در جامعه مستحکم تر ساخت.
پیامدهای طلاق برای جامعه چیست؟
*معتمدی: افرادی که ارتباط میان خانوادگی خود را به دلیل طلاق از دست می دهند، ممکن است نگاه جامعه به این افراد در حوزه اجتماعی متفاوت باشد، اما مهم ترین موضوع این است که هر نوع آسیب اجتماعی از جمله طلاق، سطح ضریب امنیت در جامعه را پایین می آورد و وقتی این مقوله کاهش یابد، اجتماع به سمت افسردگی، افزایش بزه های اجتماعی، کاهش شادی، خشونت و … حرکت می کند.
*سلطانی: مهم ترین پیامد گسترش طلاق برای جامعه فروپاشی نهاد خانواده است زیرا با از میان رفتن خانواده انواع مشکل ها و دیگر آسیب های اجتماعی به وقوع می پیوندد، هر چند باید به این نکته اشاره کرد که در گفتمان های اجتماعی جامعه امروزی خانواده به عنصری مظلوم تبدیل شده است زیرا به جای آسیب شناسی پدیده ها، نهاد خانواده مورد هجمه قرار می گیرد، در صورتی که برای آسیب شناسی پدیده طلاق باید تمام نهادها را مسوول دانست.
چرا امر طلاق در جامعه کنونی عادی شده است؟
*معتمدی: متاسفانه در جامعه بحثی با عنوان ازدواج سفید که نشانه بی اخلاقی به شمار می رود، به وجود آمده است و برخی واژه مقدس ازدواج را جایگزین آن می کنند، بنابراین هنگامی که تابوی مقوله ای همچون ازدواج شکسته می شود، بسیاری از آسیب های اجتماعی دیگر نیز به وجود می آید و پدیده ای مانند طلاق نیز به امری عادی در جامعه تبدیل می شود که این امر می تواند برای جامعه به عنوان یک فاجعه تلقی شود. امید است با گردهمایی ها و آسیب شناسی هایی در این زمینه بتوان فعالیت های مفیدی انجام داد.
*سلطانی: با توجه به آمارهای به دست آمده در زمینه گسترش طلاق در جامعه می توان به خوبی مشاهده کرد، این پدیده نه تنها به امری عادی بلکه به موضوعِ روزمره تبدیل شده است. اکنون در جامعه مشاهده می شود، هنگام ازدواج احتمال طلاق هم سنجیده خواهد شد و همین احتمال باعث شده که اگر طلاق نیز به وجود آید، همچون گذشته به آن نگریسته نشود و برای فرد قابل هضم باشد.
فرهنگ سازی و آموزش چه تاثیری در کاهش طلاق در میان زوج ها می تواند داشته باشد؟
*معتمدی: آموزش نقش مهمی در کاهش طلاق در جامعه دارد. برای نمونه آموزش در زمینه جنسی و دیگر زمینه ها می تواند سبب کاهش طلاق شود که در این میان صدا و سیما برنامه هایی با عنوان «حریم مهرورزی» را در این زمینه پیش رو قرار داده است. وقتی یک نکته ساده در زمینه جنسی در کاهش طلاق موثر واقع می شود، بنابراین نباید شک کرد، دیگر مسایل آموزشی نیز در این زمینه اثرگذار خواهد بود.
*سلطانی: برای فرهنگ سازی و کاهش امر طلاق در وهله نخست باید به وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه رسیدگی کرد زیرا بسیاری از طلاق ها ناشی از نارسایی در این زمینه ها است، فرهنگ سازی و آموزش می تواند از مسیر فیلم ها و رسانه های جمعی انجام شود، هر چند در سینما و فیلم های جامعه طلاق به امری عادی تبدیل شده است، خانواده ها نیز در زمینه فرهنگ سازی برای کاهش طلاق کم کاری می کنند و نقش خود را به خوبی ایفا نمی کنند، در صورتی که خانواده می تواند مهم ترین نقش را داشته باشد. همچنین باید گفت، افراد جامعه مهارت ها و تکنیک های زندگی خانوادگی را به خوبی یاد نگرفته اند.
**ایرنا»: در برنامه ششم توسعه در زمینه کاهش آسیب اجتماعی، شورای اجتماعی کشور به ریاست رییس جمهوری و نایب رییس وزیر کشور تشکیل می شود. این شورای چه سیاست گذاری هایی می تواند در زمینه کاهش طلاق داشته باشد؟
*معتمدی: تشکیل شورای اجتماعی کشور و حضور رییس جمهوری در این شورا نشانه مهم بودن این آسیب اجتماعی و ضرورت توجه به آن است. سیاست گذاری در این شورا باید به طرفی پیش برود که به امور کارشناسی توجه بیشتری شود. در این برنامه ریزی های کلان کشور باید ارگان مسوول پیگیری آسیب های اجتماعی شناخته شود و دیگر ارگان ها همچون وزارت کشور، کمیته امداد امام خمینی(ره)، شهرداری و … برای آسیب شناسی طلاق و راه های کاهش آن، به این ارگان کمک کنند. همچنین باید در زمینه کاهش طلاق از کارشناسان مجرب استفاده شود و پنهان کاری در این زمینه جلوگیری به عمل آید.
*سلطانی: دولت با تشکیل شورای اجتماعی کشور باید در زمینه تقویت بنیان های اجتماعی و فرهنگی کوشا باشد. برای نمونه بایستی در زمینه فرهنگ سازی به حمایت از سینماگران و کارگردانان پرداخته شود تا آنها به عنوان یک رسانه تاثیرگذار بتوانند بر روی مخرب بودن پدیده طلاق در فیلم های خود بپردازند.
به گزارش ایرنا وی افزود: همچنین باید به نتیجه های پژوهش هایی که به وسیله پژوهشگران در زمینه های اجتماعی انجام می شود، توجه کرد تا از این نتیجه ها در تصمیم گیری ها استفاده شود و نیز سیاست های گذشته و حال در زمینه کاهش طلاق در جامعه مورد مقایسه و نقد قرار گیرد و بر مبنای این امر به سیاست گذاری های جدید پرداخته شود. برای نمونه در امر آموزش به ویژه در مدرسه ها باید به سیاست های تازه و آموزنده پرداخت.
